Ernest Borgnine

Ernest Borgnine
	; Ernest Borgnine (1962)
Imię i nazwisko	Ermes Effron Borgnino
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 1917 ; Hamden
Data i miejsce śmierci	8 lipca 2012 ; Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Rhoda Kemins; (1949–1958; rozwód); Katy Jurado; (1959-1963; rozwód); Ethel Merman; (1964; rozwód); Donna Granucci; (1965–1972; rozwód); Tova Borgnine; (1973–2012; jego śmierci)
Lata aktywności	1947–2012
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Z Katy Jurado na planie filmu *Złoczyńcy* (1958)

Ernest „Ernie” Borgnine, właśc. Ermes Effron Borgnino^[1] (ur. 24 stycznia 1917 w Hamden, zm. 8 lipca 2012 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w melodramacie Delberta Manna Marty (1955)^[2].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Hamden w stanie Connecticut w rodzinie włoskich imigrantów^[3]. Jego matka Anna (z domu Boselli; 1894 - ok. 1949)^[4] pochodziła z Carpi, niedaleko Modeny, a jego ojciec Camillo Borgnino (1891–1975)^[5] pochodził z Ottiglio niedaleko Alessandrii. Rodzice Borgnine rozstali się, gdy miał dwa lata, a następnie mieszkał z matką we Włoszech przez około cztery i pół roku. W 1923 jego rodzice pogodzili się, nazwisko rodziny zostało zmienione z Borgnino na Borgnine, a jego ojciec zmienił imię na Charles. Borgnine miał młodszą siostrę, Evelyn Borgnine Velardi (1925–2013). Rodzina osiedliła się w New Haven w Connecticut, gdzie Borgnine ukończył James Hillhouse High School^[6]. Dorastając, uprawiał sport. Był weteranem II wojny światowej – do US Navy wstąpił w 1935, tuż po ukończeniu szkoły średniej. W marynarce służył do 1945^[7].

Kariera

Studiował aktorstwo w Randall School of Drama w Hartford, a następnie związał się z Barter Theatre w Abingdon w Wirginii^[8]. W 1947 otrzymał swoją pierwszą rolę w spektaklu State of the Union^[9]. Jego następną rolą była rola dżentelmena w przedstawieniu Tennessee Williamsa Szklana menażeria. W 1949 wyjechał do Nowego Jorku, gdzie zadebiutował na Broadwayu w roli pielęgniarza w sztuce Mary Chase Harvey^[9], a w 1952 wystąpił jako Nelson w komedii fantasy Mrs. McThing^[10] z Helen Hayes.

W Hollywood pojawił się w 1951. Pierwszą ważną rolę zagrał w filmie Stąd do wieczności (1953) w reżyserii Freda Zinnemanna. Choć grywał przeważnie role drugoplanowe, to pozostaje jednym z najpopularniejszych i najbardziej rozpoznawalnych aktorów amerykańskich. Stworzył szereg pamiętnych kreacji, m.in. w tak głośnych filmach jak Czarny dzień w Black Rock (1955), Parszywa dwunastka (1967), Dzika banda (1969), Tragedia „Posejdona” (1972) czy Ucieczka z Nowego Jorku (1981).

Do ostatnich chwil życia aktywnie pracował, pojawiając się na ekranie, głównie w produkcjach telewizyjnych.

Aktor zmarł w szpitalu w Los Angeles, mając 95 lat. Bezpośrednią przyczyną zgonu była niewydolność nerek^[11].

Życie prywatne

Był pięciokrotnie żonaty:

Rhoda Kemins (od 1949 do 1958, rozwód) – córka Gina (ur. 1952)
Katy Jurado (od 1959 do 1963, rozwód)
Ethel Merman (1964 – małż. trwało 32 dni, rozwód)
Donna Rancourt (od 1965 do 1972, rozwód) – troje dzieci: syn Christopher (ur. 1969) oraz córki: Sharon (ur. 1965) i Diana (ur. 1970)
Tova Traesnaes (ur. 1941, byli małżeństwem od 24 lutego 1973)

Filmografia

Stąd do wieczności (1953) jako sierż. James R. „Fatso” Judson
Demetriusz i gladiatorzy (1954) jako Strabo
Johnny Guitar (1954) jako Bart Lonergan
Łowca nagród (1954) jako Bill Rachin
Vera Cruz (1954) jako Donnegan
Czarny dzień w Black Rock (1955) jako Coley Trimble
Marty (1955) jako Marty Pilletti
Krwawa sobota (1955) jako Stadt
Taryfa ulgowa (1955) jako Morgan
Kosztowny związek (1956) jako Tom Hurley
Ranczo w dolinie (1956) jako Shep Horgan
Złoczyńcy (1958) jako John McBain
Wikingowie (1958) jako Ragnar
Torpeda poszła! (1958) jako kom. por. Archer „Archie” Sloan
Sąd ostateczny (1961) jako złodziej
Barabasz (1961) jako Lucius
Doborowa jednostka (1964) jako kom. por. Quinton McHale
Start Feniksa (1965) jako Trucker Cobb
Parszywa dwunastka (1967) jako gen. Warden
Legenda Lylah Clare (1968) jako Barney Sheean
Podział (1968) jako Bert Clinger
Stacja arktyczna Zebra (1968) jako Boris Vaslov
Dzika banda (1969) jako Dutch Engstrom
Hannie Caulder (1971) jako Emmett Clemens
Mściciele (1971) jako Hoop
Tragedia „Posejdona” (1972) jako Mike Rogo
Władca północy (1973) jako Shack
Domek na prerii (1974) jako Jonathan
Diabelski deszcz (1975) jako Jonathan Corbis
Pigalak (1975) jako Santuro
Jezus z Nazaretu (1977) jako Centurion
Książę i żebrak (1977) jako John Canty
Konwój (1978) jako szeryf Lyle Wallace
Czarna dziura (1979) jako Harry Booth
Na Zachodzie bez zmian (1979) jako Stanislaus Katczinsky
Gdy czas ucieka (1980) jako Tom Conti
Atomowy glina (1980) jako sierż. Willy Dunlop
Ryzykowna gra (1981) jako Clint
Śmiertelne błogosławieństwo (1981) jako Isaiah Schmidt
Ucieczka z Nowego Jorku (1981) jako Cabbie, taksówkarz
Obława (1984) jako Robeson
Kryptonim: Dzikie Gęsi (1984) jako Fletcher
Airwolf (1984-87; serial TV) jako Dominic Santini
Alicja w Krainie Czarów (1985) jako Lew
Parszywa dwunastka 2 (1985) jako gen. Worden
Parszywa dwunastka 3: Zabójcza misja (1987) jako gen. Worden
Parszywa dwunastka 4 (1988) jako gen. Worden
Laserowa misja (1989) jako prof. Braun
Płonący brzeg (1991; serial TV) jako Ernie
Laserowa misja 2 (1993) jako Hans Kroger
Wszystkie psy idą do nieba 2 (1996) – Grymas (głos)
Doborowa jednostka (1997) jako kom. por. Quinton McHale
Gattaca – szok przyszłości (1997) jako Caesar
Mel (1998) jako dziadek Bill
Mali żołnierze (1998) – Kip Killigan (głos)
Bejsbolo-kosz (1998) jako Ted Denslow
Blueberry (2004) jako Rolling Star
A Grandpa for Christmas (2007) jako Bert O’Riley
Dzikie łowy (2008) jako Milas
Zabójcza rozgrywka (2008) jako Thurmond Prescott
Studia życzeń (2009) jako „Big” Jim, właściciel gospody
Red (2010) jako Henry
Jesienna pełnia (2010) jako Frank
Człowiek, który uścisnął dłoń Vicente Fernandeza (2012) jako Rex Page

Nagrody

Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1956 Marty
Złoty Glob Najlepszy aktor w filmie dramatycznym: 1956 Marty
Nagroda BAFTA Najlepszy aktor: 1956 Marty

Przypisy

↑ Personalidade: Ernest Borgnine (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2019-07-18]. (port.).
↑ Ernest Borgnine Awards. AllMovie. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
↑ Sandra Brennan: Ernest Borgnine Biography. AllMovie. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).
↑ Contessa Anna-Maria de Boselli. Geni. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).
↑ Charles Borgnine. Geni. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).
↑ Ernest Borgnine Biography. Film Reference. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).
↑ Ernest Borgnine, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-05-23] (ang.).
↑ Ernest Borgnine Biography (1917-2012). Cowboys and Indians. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Ernest Borgnine Biography. TV.com. [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
↑ Ernest Borgnine. Internet Broadway Database. [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
↑ Anita Gates: Ernest Borgnine, Tough but Tender Actor, Is Dead at 95. „The New York Times”, 2012-07-08. [dostęp 2012-07-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Ernest Borgnine w bazie IMDb (ang.)
Ernest Borgnine w bazie Filmweb
Ernest Borgnine w bazie Notable Names Database (ang.)

[interfilmes-1] Personalidade: Ernest Borgnine (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2019-07-18]. (port.).

[awards-2] Ernest Borgnine Awards. AllMovie. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).

[allmovie-3] Sandra Brennan: Ernest Borgnine Biography. AllMovie. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).

[4] Contessa Anna-Maria de Boselli. Geni. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).

[5] Charles Borgnine. Geni. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).

[filmreference-6] Ernest Borgnine Biography. Film Reference. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).

[britannica-7] Ernest Borgnine, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-05-23] (ang.).

[cowboys-8] Ernest Borgnine Biography (1917-2012). Cowboys and Indians. [dostęp 2019-07-18]. (ang.).

[tv-9] Ernest Borgnine Biography. TV.com. [dostęp 2021-05-18]. (ang.).

[ibdb-10] Ernest Borgnine. Internet Broadway Database. [dostęp 2021-05-18]. (ang.).

[11] Anita Gates: Ernest Borgnine, Tough but Tender Actor, Is Dead at 95. „The New York Times”, 2012-07-08. [dostęp 2012-07-08]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

1920–1939	Emil Jannings (1928) Warner Baxter (1929) George Arliss (1930) Lionel Barrymore (1931) Fredric March / Wallace Beery (1932) Charles Laughton (1933) Clark Gable (1934) Victor McLaglen (1935) Paul Muni (1936) Spencer Tracy (1937) Spencer Tracy (1938) Robert Donat (1939)
1940–1959	James Stewart (1940) Gary Cooper (1941) James Cagney (1942) Paul Lukas (1943) Bing Crosby (1944) Ray Milland (1945) Fredric March (1946) Ronald Colman (1947) Laurence Olivier (1948) Broderick Crawford (1949) José Ferrer (1950) Humphrey Bogart (1951) Gary Cooper (1952) William Holden (1953) Marlon Brando (1954) Ernest Borgnine (1955) Yul Brynner (1956) Alec Guinness (1957) David Niven (1958) Charlton Heston (1959)
1960–1979	Burt Lancaster (1960) Maximilian Schell (1961) Gregory Peck (1962) Sidney Poitier (1963) Rex Harrison (1964) Lee Marvin (1965) Paul Scofield (1966) Rod Steiger (1967) Cliff Robertson (1968) John Wayne (1969) George C. Scott (1970) Gene Hackman (1971) Marlon Brando (1972) Jack Lemmon (1973) Art Carney (1974) Jack Nicholson (1975) Peter Finch (1976) Richard Dreyfuss (1977) Jon Voight (1978) Dustin Hoffman (1979)
1980–1999	Robert De Niro (1980) Henry Fonda (1981) Ben Kingsley (1982) Robert Duvall (1983) F. Murray Abraham (1984) William Hurt (1985) Paul Newman (1986) Michael Douglas (1987) Dustin Hoffman (1988) Daniel Day-Lewis (1989) Jeremy Irons (1990) Anthony Hopkins (1991) Al Pacino (1992) Tom Hanks (1993) Tom Hanks (1994) Nicolas Cage (1995) Geoffrey Rush (1996) Jack Nicholson (1997) Roberto Benigni (1998) Kevin Spacey (1999)
2000–2019	Russell Crowe (2000) Denzel Washington (2001) Adrien Brody (2002) Sean Penn (2003) Jamie Foxx (2004) Philip Seymour Hoffman (2005) Forest Whitaker (2006) Daniel Day-Lewis (2007) Sean Penn (2008) Jeff Bridges (2009) Colin Firth (2010) Jean Dujardin (2011) Daniel Day-Lewis (2012) Matthew McConaughey (2013) Eddie Redmayne (2014) Leonardo DiCaprio (2015) Casey Affleck (2016) Gary Oldman (2017) Rami Malek (2018) Joaquin Phoenix (2019)
2020–2039	Anthony Hopkins (2020) Will Smith (2021) Brendan Fraser (2022) Cillian Murphy (2023)

1940–1959	Paul Lukas (1943) Alexander Knox (1944) Ray Milland (1945) Gregory Peck (1946) Ronald Colman (1947) Laurence Olivier (1948) Broderick Crawford (1949) José Ferrer (1950) Fredric March (1951) Gary Cooper (1952) Spencer Tracy (1953) Marlon Brando (1954) Ernest Borgnine (1955) Kirk Douglas (1956) Alec Guinness (1957) David Niven (1958) Anthony Franciosa (1959)
1960–1979	Burt Lancaster (1960) Maximilian Schell (1961) Gregory Peck (1962) Sidney Poitier (1963) Peter O’Toole (1964) Omar Sharif (1965) Paul Scofield (1966) Rod Steiger (1967) Peter O’Toole (1968) John Wayne (1969) George C. Scott (1970) Gene Hackman (1971) Marlon Brando (1972) Al Pacino (1973) Jack Nicholson (1974) Jack Nicholson (1975) Peter Finch (1976) Richard Burton (1977) Jon Voight (1978) Dustin Hoffman (1979)
1980–1999	Robert De Niro (1980) Henry Fonda (1981) Ben Kingsley (1982) Robert Duvall / Tom Courtenay (1983) F. Murray Abraham (1984) Jon Voight (1985) Bob Hoskins (1986) Michael Douglas (1987) Dustin Hoffman (1988) Tom Cruise (1989) Jeremy Irons (1990) Nick Nolte (1991) Al Pacino (1992) Tom Hanks (1993) Tom Hanks (1994) Nicolas Cage (1995) Geoffrey Rush (1996) Peter Fonda (1997) Jim Carrey (1998) Denzel Washington (1999)
2000–2019	Tom Hanks (2000) Russell Crowe (2001) Jack Nicholson (2002) Sean Penn (2003) Leonardo DiCaprio (2004) Philip Seymour Hoffman (2005) Forest Whitaker (2006) Daniel Day-Lewis (2007) Mickey Rourke (2008) Jeff Bridges (2009) Colin Firth (2010) George Clooney (2011) Daniel Day-Lewis (2012) Matthew McConaughey (2013) Eddie Redmayne (2014) Leonardo DiCaprio (2015) Casey Affleck (2016) Gary Oldman (2017) Rami Malek (2018) Joaquin Phoenix (2019)
2020–2039	Chadwick Boseman (2020) Will Smith (2021) Austin Butler (2022) Cillian Murphy (2023)

1950–1959	Ralph Richardson brytyjski & Marlon Brando zagraniczny (1952) John Gielgud brytyjski & Marlon Brando zagraniczny (1953) Kenneth More brytyjski & Marlon Brando zagraniczny (1954) Laurence Olivier brytyjski & Ernest Borgnine zagraniczny (1955) Peter Finch brytyjski & François Périer zagraniczny (1956) Alec Guinness brytyjski & Henry Fonda zagraniczny (1957) Trevor Howard brytyjski & Sidney Poitier zagraniczny (1958) Peter Sellers brytyjski & Jack Lemmon zagraniczny (1959)
1960–1969	Peter Finch brytyjski & Jack Lemmon zagraniczny (1960) Peter Finch brytyjski & Paul Newman zagraniczny (1961) Peter O’Toole brytyjski & Burt Lancaster zagraniczny (1962) Dirk Bogarde brytyjski & Marcello Mastroianni zagraniczny (1963) Richard Attenborough brytyjski & Marcello Mastroianni zagraniczny (1964) Dirk Bogarde brytyjski & Lee Marvin zagraniczny (1965) Richard Burton brytyjski & Rod Steiger zagraniczny (1966) Paul Scofield brytyjski & Rod Steiger zagraniczny (1967) Spencer Tracy (1968) Dustin Hoffman (1969)
1970–1979	Robert Redford (1970) Peter Finch (1971) Gene Hackman (1972) Walter Matthau (1973) Jack Nicholson (1974) Al Pacino (1975) Jack Nicholson (1976) Peter Finch (1977) Richard Dreyfuss (1978) Jack Lemmon (1979)
1980–1989	John Hurt (1980) Burt Lancaster (1981) Ben Kingsley (1982) Michael Caine / Dustin Hoffman (1983) Haing S. Ngor (1984) William Hurt (1985) Bob Hoskins (1986) Sean Connery (1987) John Cleese (1988) Daniel Day-Lewis (1989)
1990–1999	Philippe Noiret (1990) Anthony Hopkins (1991) Robert Downey Jr. (1992) Anthony Hopkins (1993) Hugh Grant (1994) Nigel Hawthorne (1995) Geoffrey Rush (1996) Robert Carlyle (1997) Roberto Benigni (1998) Kevin Spacey (1999)
2000–2009	Jamie Bell (2000) Russell Crowe (2001) Daniel Day-Lewis (2002) Bill Murray (2003) Jamie Foxx (2004) Philip Seymour Hoffman (2005) Forest Whitaker (2006) Daniel Day-Lewis (2007) Mickey Rourke (2008) Colin Firth (2009)
2010–2019	Colin Firth (2010) Jean Dujardin (2011) Daniel Day-Lewis (2012) Chiwetel Ejiofor (2013) Eddie Redmayne (2014) Leonardo DiCaprio (2015) Casey Affleck (2016) Gary Oldman (2017) Rami Malek (2018) Joaquin Phoenix (2019)
2020–2029	Anthony Hopkins (2020) Will Smith (2021) Austin Butler (2022) Cillian Murphy (2023)